واکاوی هوش معنوی در داستان «خلیل کافر» جبران خلیل‌جبران بر پایه دیدگاه رابرت ایمونز

جهان بخت لیلی, امید; پورمحسن, نازنین

doi:10.22091/npa.2025.10927.1020

واکاوی هوش معنوی در داستان «خلیل کافر» جبران خلیل‌جبران بر پایه دیدگاه رابرت ایمونز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه زبان و ادبیات عربی. دانشگاه گیلان. رشت. ایران

² دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات عربی، دانشگاه گیلان. رشت. ایران

10.22091/npa.2025.10927.1020

چکیده

هوش معنوی به مهارتها، تواناییها و رفتارهای لازم برای توسعه و حفظ ارتباط با منشأ غایی همه موجودات، کامیابی در جستجوی اهداف زندگی و یافتن مسیر اخلاقی درست که به رستگاری ما در زندگی کمک میکنند، اشاره دارد. این هوش که مبتنی بر ارزشها، باورها و عملکردهای انسان است، این توانمندی را به او می‌دهد که در شرایط گوناگون، رشد و تعالی را در واقعیتهای زندگی جستجو کند. رابرت ایمونز (Emmons Robert) (زادۀ 1958) استاد دانشگاه کالیفرنیا و پژوهشگر روانشناسی شخصیت، روانشناسی عاطفه و روانشناسی دین در زمره نخستین کسانی قرار دارد که به کشف هوش معنوی دست یافته است. از آنجا که جبران خلیل جبران، نویسنده لبنانی (1883-1931) در برخی از آثار خود از آموزههای قرآن کریم و تصوف اسلامی بهره گرفته است، میتوان منظومه فکری او را در آثارش مرتبط با هوش معنوی دانست. لذا کارکردها و مؤلفههای این هوش در داستان «خلیل کافر»، موضوع این پژوهشِ مبتنی بر رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی قرار گرفته است. یافتهها حاکی از آن است که گرچه جبران خلیلجبران در داستان «خلیل کافر» مستقیماً به هوش معنوی اشاره نکرده است؛ اما از آنجا که رویکرد آثارش به ابعاد هوش معنوی اعم از بُعد عقیدتی و شناختی، بُعد احساسی و عاطفی و بُعد ارادی بسیار متمایل است؛ بنابراین، این فرضیه را که جبران به طور غیر ارادی در آثارش از تصاویر و مبانی این هوش بهره برده است، قوت میبخشد. با مطالعه داستان «خلیل کافر»، میتوان دریافت که وی به طور ناخودآگاه از هوش معنوی در جهت رشد و تعالی انسانهای فرودست جامعه و ارتباطشان با خداوند و دیگران بهره گرفتهاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of spiritual intelligence in the story of "Khalil Kafir" based on Robert Emmons' point of view

نویسندگان [English]

Omid Jahanbakht layly ¹
Nazanin Pourmohsen ²

¹ Assistant professor of Arabic Language and Literature in university of Guilan. Rasht. Iran

² Master of Arabic Literature.University of Gilan. Rasht. Iran

چکیده [English]

Spiritual intelligence refers to the skills, abilities, and behaviors necessary to develop and maintain a connection with the ultimate source of all beings, success in searching for life goals, and finding the right moral path that helps our salvation in life. This intelligence, which is based on human values, beliefs and actions, gives him the ability to search for growth and excellence in the realities of life in various situations. Robert Emmons (born in 1958), a professor at the University of California and a researcher of personality psychology, emotional psychology and the psychology of religion, is among the first to discover spiritual intelligence. Since Gibran Khalil Gibran (1931-1883) used the teachings of the Holy Quran and Islamic Sufism in some of his works, it can be considered that his intellectual system in his works is related to spiritual intelligence. Therefore, the functions and components of this intelligence in the story of "Khalil Kafir" are the subject of this research. Although Gibran Khalil Gibran did not directly mention spiritual intelligence in the story of Khalil Kafir; but since the approach of his works is very inclined to the dimensions of spiritual intelligence, including ideological and cognitive dimensions, emotional and emotional dimensions, and volitional dimensions, therefore, this strengthens the hypothesis that Gibran unintentionally used the images and principles of this intelligence in his works. By studying some works of Gibran, Khalil Gibran, especially the story of "Khalil Kafir", it is concluded that Gibran unconsciously used his spiritual intelligence in the direction of the growth and excellence of the inferior people in society and their relationship with God and others. It should be mentioned that the present research tries to investigate the components of spiritual intelligence based on the theory of Robert Emmons in the story "Khalil Kafir" by Gibran Khalil Gibran by using qualitative approach and descriptive-analytical method

کلیدواژه‌ها [English]

Spiritual Intelligence
Robert Emmons
Gibran Khalil Gibran
the story of "Khalil Kafer"

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل الذکاء المعنوی فی قصة "خلیل الکافر" لجبران خلیل جبران على ضوء وجهة نظر روبرت إیمونز

چکیده [العربیة]

تشیر الذکاء المعنوی إلى المهارات والقدرات والسلوکیات اللازمة لتطویر والحفاظ على العلاقة مع المصدر النهائی لجمیع الکائنات، والنجاح فی السعی نحو أهداف الحیاة وإیجاد المسار الأخلاقی الصحیح الذی یساعدنا على الخلاص فی حیاتنا. هذا الذکاء، الذی یعتمد على القیم والمعتقدات وأفعال الإنسان، یمنحه القدرة على البحث عن النمو والرقی فی واقع الحیاة فی ظروف متنوعة. یُعتبر روبرت إیمونز (Robert Emmons) (موالید 1958) أستاذ علم النفس بجامعة کالیفورنیا وباحث فی علم نفس الشخصیة، وعلم نفس العواطف، وعلم نفس الدین، من أوائل الذین اکتشفوا الذکاء المعنوی. نظرًا لأن جبران خلیل جبران، الکاتب اللبنانی (1883-1931)، تناول فی بعض مؤلفاته تعالیم القرآن الکریم والتصوف الإسلامی، فإنه یمکن اعتبار منظومته الفکریة مرتبطة بالذکاء المعنوی. لذا، فإن وظائف ومکونات هذا الذکاء فی قصة "خلیل الکافر" کانت موضوع هذه الدراسة المعتمدة على نهج نوعی وطریقة وصفیة – تحلیلیة. تشیر النتائج إلى أنه رغم أن جبران خلیل جبران لم یشِر مباشرة إلى الذکاء المعنوی فی قصة "خلیل الکافر"، إلا أن توجه أعماله نحو أبعاد الذکاء المعنوی، بما فی ذلک البعد العقائدی والمعرفی، والبعد العاطفی والإحساسی، والبعد الإرادی، یمیل بشدة؛ وبالتالی، تعزز هذه الفرضیة التی تفید بأن جبران استخدم بشکل غیر إرادی فی أعماله الرموز والأسس الخاصة بهذا الذکاء. من خلال دراسة قصة "خلیل الکافر"، یمکننا أن ندرک أنه استخدم بشکل غیر واعٍ الذکاء المعنوی فی سبیل نمو ورقی البشر الضعفاء فی المجتمع وعلاقتهم مع الله والآخرین.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

الذکاء المعنوی
روبرت إیمونز
جبران خلیل جبران
قصة "خلیل الکافر"

مراجع

منابع و مآخذ
- الکساندر، سارا (1395ش). هوش معنوی (از مدیریت تا رهبری در زندگی شخصی)، ترجمه فاطمه مهاجرانی و احسان اشرفی، تهران: نشر دانژه.
- جبران، خلیل جبران (1994). المجموعة الکاملة لمؤلّفات جبران، بیروت: دار الجیل.
- جهان بخت لیلی، امید و پرماس، سمیه (۱۳۹۸). «خوانشی آدلری از داستان خلیل کافر اثر جبران خلیل جبران»، دوفصلنامه نقد ادب معاصر عربی، شماره 18، صص 77-101.
- حسینی اجداد نیاکی، اسماعیل، پورمحمد، رحمت و بهرامی نصیرمحله، محمد (1391 ش). «جنبههای روانشناختی در تمثیلهای ادبی قرآن و تأثیر آن در تربیت انسان»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال سوم، شماره هفتم، صص 110-138.
- دزفولی، محمد و صیادانی، علی (1391 ش). «تحلیل و بررسی مصداق های واژه فتوت «فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، سال سوم، شماره هفتم، صص 164-183.
- زارع، عفت (1396 ش). هوش معنوی، چاپ اول، مشهد: انتشارات جالیز.
- زارعیمتین، حسن؛ خیراندیش، مهدی و جهانی، حوریه (۱۳۹۰ ش). «شناسایی و سنجش مؤلفههای هوش معنوی در محیط کار، مطالعه موردی در بیمارستان لبافی نژاد تهران»، مجله پژوهشهای مدیریت عمومی، سال چهارم، شماره دوازدهم، صص 71 -
- زُهر، دانا و مارشال، یان (1396 ش). هوش معنوی، ترجمه زهرا فایض و فاطمه فرساد، چاپ اول، تهران: انتشارات بعثت.
- ساغروانی، سیما (1388ش). هوش معنوی بُعد ناشناخته بشر، مشهد: انتشارات آهنگ قلم.
- شعبانی، جعفر (1397 ش). هوش معنوی، چاپ دوم، تهران: نشر ساوالان.
- عبدالهادی حسن، محمد (2007م). دلیلک العلمی إلی قوة الذکاء الروحی، القاهرة: دار العلوم للنشر والتوزیع.
- غباری بناب، باقر؛ سلیمی، محمد؛ سلیانی، لیلا و نوری مقدم، ثنا (۱۳۸۶ش). «هوش معنوی»، فصلنامه اندیشه نوین دینی، شماره 10، صص125-148.
- الفقی، إبراهیم (2011 م). قوة الذکاء الروحی، القاهرة: ثمرات للنشر والتوزیع.
- قاسمیفرد، هدیه و زارع، ناصر (1400ش)، «واکاوی مؤلفه‌های هوش معنوی در اشعار فاروق شویخ براساس دیدگاه رابرت ایمونز»، فصلنامه لسان مبین (پژوهش ادب عربی)، شماره 46، صص 83-100.
- القشیری، ابوالقاسم عبد الکریم (1989م ). الرسالة القشیریة، تحقیق عبدالحلیم محمود و محمود بن الشریف، القاهرة: مؤسّسة دار الشعب.
- Emmons, R. (2000). Is Spirituality an Intelligence? Motivation, Cognition, And the Psychology of Ultimate Concem: The lnternational Journal For The Psychology Of Religion, 10 (1),3-26.
- Emmons, R. (2007). Thanks! How The new Seience Can Make You Happier; Boston, New York: Houghton Mifflin Company.
- Nasel, D. D, (2004). Spiritual Orientation in Relation to Spiritual Intelligence: A consideration of traditional and New Age/individualistic spirituality; Unpublished thesis. Australia: The university of south Australia.