تصویر فرهنگ "دیگری" در سفرنامة " اروپاگردی بر روی صخره‌های سیسیل" شفیق جبری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی ،دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22091/npa.2024.10486.1017

چکیده

تصویرشناسی به عنوان یکی از شاخه‌های مهم ادبیات تطبیقی، نقش بسزایی در شناخت ملل و اقوام از یکدیگر ایفا می‌کند و از طریق بررسی تصویر دیگری در متون، به درک بهتر از فرهنگ‌ها کمک می‌کند. دیگری پنهان در متن، از طریق تحلیل لایه‌های زیرین تصاویری که نویسنده توصیف می‌کند، به تدریج روشن می‌شود. فرهنگ به‌عنوان یکی از مفاهیم اساسی در شناخت ملل دیگر، به ویژه در سفرنامه‌های فرهنگی و گردشی که به طور مستقیم شاهد آداب و رسوم، اخلاقیات و عادات مردم هستند، اهمیت بسیاری دارد. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، مهم‌ترین مفاهیم فرهنگی برای شناخت غرب در سفرنامه "اروپاگردی بر روی صخره‌های سیسیل" مورد بررسی قرار گرفته است. این سفرنامه از نظر نویسنده به لحاظ فرهنگی حائز اهمیت بوده و شامل ارائه نمونه‌هایی از متن سفرنامه است که به تحلیل آن مفاهیم می‌پردازد. علاوه بر این، نوع ارتباط و دیدگاه نویسنده در مواجهه با این فرهنگ‌ها بررسی و بیان شده است تا نشان دهد چطور تجربیات و مشاهدات او از سفر به غرب منجر به شکل‌گیری نگرشی خاص نسبت به فرهنگ‌های دیگر گردیده است. شفیق جبری، در مواجهه با فرهنگ غرب و دیگری، با تفاوت‌های فرهنگی عمیقی روبه‌رو می‌شود که بیشترین واکنش او احساس ترس، تنهایی و تعجب است. هرچند در برخی مواقع احساس شعف و تمایل به فرهنگ غربی نیز به او دست می‌دهد، اما این احساس به‌طرز قابل توجهی ناپایدار است و به سرعت جای خود را به نوعی غربت و تنهایی می‌دهد. او معتقد است که هرگز من شرقی‌اش قادر به ارتباط و الفت با فرهنگ دیگر غرب نخواهد بود. به همین دلیل، غرب را سراسر راز و رمز می‌داند و این نوع نگاهی که در او شکل گرفته، به روشنی بیان‌گر تعلق خاطر عمیق او به هویت شرقی‌اش است. احساسات متناقض او در رابطه با فرهنگ غرب، نه تنها نشان‌دهنده چالش‌های او در درک و پذیرش این فرهنگ است، بلکه تأکیدی بر ارزش‌ها و باورهای ریشه‌داری است که در فرهنگ شرقی‌اش نهفته است و به او احساس هویت و آرامش می‌بخشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The image of the "other" culture in the travelogue "Journey to Europe on the rocks of Sicily" by Shafiq Jabri

نویسندگان [English]

  • seyede mitra akbari 1
  • Seyyed Mohammad Reza Khezri 2
1 PhD student of Arabic language and literature in Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor of Arabic Language and Literature in Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Imagery, as one of the important branches of comparative literature, plays a significant role in understanding nations and ethnicities from each other and contributes to a better understanding of cultures through examining the image of the (other) in texts. The (other) hidden in the text gradually becomes clear through the analysis of the underlying layers of the images the author describes. Culture is of great importance as one of the fundamental concepts in understanding other nations, especially in cultural and travel travelogues that directly witness the customs, morals, and habits of the people. In the present study, using a descriptive-analytical method, the most important cultural concepts for understanding the West in the travelogue "Journey to Europe on the rocks of Sicily" have been examined. This travelogue is culturally significant to the author, and includes examples from the travelogue that analyze those concepts. In addition, the author's type of communication and perspective in encountering these cultures is examined to determine how his experiences and observations from traveling to the West led to the formation of a specific attitude towards other cultures. Shafiq Jabri, in his encounter with Western and other cultures, encounters profound cultural differences, and his most frequent reaction is a feeling of fear, loneliness, and surprise. Although at times he also feels a sense of joy and desire for Western culture, this feeling is remarkably unstable and quickly turns into a kind of alienation and loneliness. He believes that his Eastern self will never be able to connect and bond with the other culture of the West. For this reason, he considers the West to be full of mystery and mystery, and as a result, this view clearly expresses his deep attachment to his Eastern identity. His conflicting feelings about Western culture not only reflect his challenges in understanding and accepting this culture, but also emphasize the deep-rooted values ​​and beliefs that lie within his Eastern culture and give him a sense of identity and comfort.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imagologie
  • Western Other
  • Culture
  • Travelogue
  • Shafiq Jabri

عنوان مقاله [العربیة]

صورة ثقافة "الآخر" فی"رحلة إلی أوروبّا عَلی صُخُور صِقِلیَّة" لشفیق جبری

چکیده [العربیة]

تساعد علم الصورة، باعتبارها فرعاً مهماً من الأدب المقارن، على تعرف الأمم والشعوب بعضها بالبعض من خلال دراسة صورة الآخر. یتم الکشف عن الآخر المخفی فی النص من تحلیل الدلالات الخفیة للصور التی وصفها المؤلف. تعتبر الثقافة إحدى المفاهیم المهمة للتعرف على الدول والأمم والشعوب الأخرى فی النصوص وخاصة فی الرحلات الثقافیة والسیاحیة، والتی تشهد عن کثب أخلاق الناس وتقالیدهم وعاداتهم ودیاناتهم. فی هذه الدراسة، تم دراسة أهم المفاهیم الثقافیة لمعرفة الغرب فی "رحلة إلی أوروبّا عَلَی صُخُور صِقِلیَّة" لشفیق جبری والتی کانت مهمة أیضاً فی رأی المؤلف، من خلال تقدیم أمثلة من نص الکتاب. ومن ثم یتم التعبیر عن نوع التواصل والمنظور الذی عبر عنه المؤلف فی مواجهة هذا النوع من الثقافة فی رحلته إلى الغرب. یواجه شفیق جبری بذاته الشرقیة، الآخر الغربی بالإختلافات الثقافیة، والتی یکون رد فعله الأکبر علیها هو الشعور بالخوف و الوحدة والدهشة؛ وبالطبع، یشعر أحیاناً بالسعادة أیضاً. وقد یمیل إلى الثقافة الغربیة؛ ولکن هذا الشعور غیر مستقر لدیه، و مرة أخرى یشعر بالحنین إلى الوطن و الوحدة. المؤلف فی هذه الرحلة یعتقد أنَّ ذاته الشرقیة لن تتمکن أبداً من الإنسجام مع ثقافة الغربی الآخر. هو یعتبر الغرب سراً من الأسرار و لغزا من الألغاز. هذا النوع من النظرة فیه یظهر مدى انتمائه لذاته الشرقیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • علم الصورة
  • الآخر الغربی
  • الثقافة
  • أدب الرحلة
  • شفیق جبری
  • منابع و مآخذ

    • قرآن کریم
    • جبری، شفیق (1997). رحلة إلی أوروبّا عَلَی صُخُور صِقِلیَّة؛ بیروت- لبنان: دار قتیبة.
    • الجبوری، کامل سلمان (2003). معجم الأدباء من العصر الجاهلی حتى سنة 2002م؛ بیروت-لبنان: دار الکتب العلمیة.
    • الحربی، صالح بن عوید (1441ق). «دراسات صورة الآخر فی الأدب العربی و أثر إدوارد سعید (دراسة مقارنة)» ؛ مجلة جامعة طیبة للآداب و العلوم الإنسانیة، (صص 198-153).
    • حسین، حسنی محمود (1983). أدب الرحلة عند العرب؛ بیروت-لبنان: دار الأندلس.
    • خضری، سید محمدرضا (1394ش). الآخر فی الأدب العباسی؛ تهران: آوای نور.
    • الداهی، محمد (2013). صورة الأنا و الآخر فی السرد؛ القاهرة: رؤیة.
    • الرباعی، عبدالقادر (2007). تحوُّلات النقد الثقافی؛ عمان: دار جریر.
    • سالم الهروط، بلال ( 2008). «صورة الآخر فی أدب الرحلات الأندلسیة»، رسالة ماجستیر، بإشراف: د.فایز القیسی، جامعة مؤتة.
    • سعید، ادوارد (1390ش). شرق‌شناسی؛ مترجم: لطفعلی خنجی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
    • شرایطة، إبراهیم (2018). «سلطان الأنا وصورة الآخر فی رحلة ابن جبیر»، مجلة الأثر ، کلیة الآداب و اللغات: جامعة قاصدی مرباح ورقلة ، الجزائر. العدد 30، صص 248-241.
    • قندیل، فؤاد (2002). أدب الرحلة فی التراث العربی؛ القاهرة: مکتبة الدار العربیة للکتاب.
    • کامبل الیسوعی، الأب روبرت ب (1431ق). أعلام الأدب العربی المعاصر؛ سیرٌ و سیرٌ ذاتیة؛ قم: ذوی القربى.
    • محمودی، معصومه (1393ش). «گفتمان و تصویر "دیگری" در سفرنامة ناصر خسرو»، فصلنامه برنامه­ریزی و توسعه گردشگری، دوره3، شماره 11، صص 178-160.
    • میرزایی، حسین و پروین، امین (1389ش). «نمایش دیگری: جایگاه غرب در سفرنامه­هاى دورة ظهور مشروطیت»، مجله تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 9، صص 105-77.
    • نظری منظم، هادی؛ پروینی، خلیل و هدایتی، نازنین (1397ش). «صورة الآخر الشرقی فی أدب الرحلات لغادة السمان "کتاب شهوة الأجنحة نموذجاً"»، کاوش نامه ادبیات تطبیقی، دوره 8، شماره 39، صص 184-165.
    • هال، استوارت (1386ش). غرب و بقیه: گفتمان و قدرت؛ مترجم: محمود متحد، تهران: آگه.
    • هنری باجو، دانییل (د.تا). الأدب العام و المقارن؛ مترجم: غسان السید، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
  • تاریخ دریافت: 04 تیر 1403
  • تاریخ بازنگری: 10 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 16 آبان 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 16 آبان 1403
  • تاریخ انتشار: 20 خرداد 1404