1
زبان وادبیات عربی، دانشکده ادبیات وعلوم انسانی، دانشگاه قم، قم ، ايران
2
مرشح للدکتوره فی الللغة العربیة وآدابها بجامعة سمنان
10.22091/npa.2023.9980.1009
چکیده
دعای جوشن صغیر یکی از گنجینه‌های ارزشمند بهجای مانده از امام موسی بن جعفر علیهالسلام و حاوی مضامین بسیار بلند عرفانی و ادبی است که از دید بلاغی و ادبی درباره آن کمتر پژوهش شدهاست. آرایه‌های بلاغی ابزار آراستن کلام و نیکو سخن گفتن است و از آن جایی که این دعا از زبان امام معصوم بیان شدهاست از نمونه‌های بارز فصاحت و بلاغت عربی بهشمار می‌رود. واضح است كه فهم بهتر سخنان و ادعیه معصومان در گرو آشنايی بيشتر با اسلوب‌های بلاغی همچون صور بیان است. در پرتو اهمیت موضوع، مقاله حاضر میکوشد که میزان کارکرد عناصر بیانی و بسامد آن‌ها را در مفاهیم ثانویه سخن امام (ع) بسنجد. از این رو، این پژوهش با رویکرد کیفی و روش توصیفی – تحلیلی به بررسی و تحلیل انواع گونههای بیانی در دعای جوشن صغیر میپردازد. نتایج تحقیق بیانگر این است که انواع صور بیانی شامل کنایه، مجاز، تشبیه و استعاره در این دعا مشاهده میشود. از میان این عناصر، از صنعت کنایه با 26/32 درصد، بیشتر استفاده شدهاست؛ زیرا این صنعت بهترین ابزار بلاغی است که با دلیل و برهان در راستای اثبات معانی در شکل‌ها و صورت‌های مختلف ظاهر میشود و در بیان مفاهیم دشمنی‌ها، تعدی‌ها و حسدهای دشمنان که به رحمت الهی شرّ آن‌ها برطرف شدهاست بهکار می‌رود. قابل توجه است که کنایه ایما از نوع صفت با بسامد 70 درصد، مجاز لغوی با بسامد 40 درصد، استعاره حسی و مکنیه هرکدام 78/27 درصد و تشبیه مفرد به مفرد و عقلی به حسی هرکدام 25درصد، بیشترین بسامد را داشته‌اند.
)